๔ หน้าที่ของ "พญานาค"

.....“พญานาค” สัตว์กึ่งเทพที่เรารู้จักกันดี ตามความเชื่อแล้ว เชื่อว่าพญานาคมีอยู่จริง แต่ยากที่ใครจะมองเห็นด้วยตาเปล่าได้ ผู้ที่จะสามารถมองเห็นพญานาคได้นั้น จะต้องเป็นผู้ที่มีญาณทิพย์ หรืออาจมีเวรกรรมผูกพันกันมา หรือไม่ก็เป็นผู้ที่พญานาคต้องการปรากฏให้เห็นเท่านั้น

พญานาคนั้น เชื่อว่าเกิดจากผู้ที่ทำบุญเจือด้วยราคะ คือการทำบุญด้วยจิตใจไม่บริสุทธิ์ และหวังผลตอบแทนจากการทำบุญนั้นๆ จึงทำให้เกิดอกุศลบุญขึ้น เมื่อตายไป จึงไปเป็นพญานาคนั่นเอง

ตามคติความเชื่อสมัยโบราณ และในพระไตรปิฎก เชื่อว่านอกจากพญานาคจะสามารถแบ่งออกเป็นหลายตระกูล และหลายชนชั้นวรรณะแล้ว พญานาคต่างก็มีหน้าที่ที่ต้องเฝ้าปฏิบัติไม่ให้ขาดตกบกพร่อง เพราะหน้าที่เหล่านั้นล้วนแต่มีความเกี่ยวข้องกับความเป็นไปของธรรมชาติและสิ่งมีชีวิตต่างๆ นับตั้งแต่สวรรค์ ลงมาโลกมนุษย์ ไปจนถึงนครบาดาล ทำให้ในสมัยโบราณสามารถจำแนกพญานาคได้ตามหน้าที่ เป็น 4 แบบ ดังนี้

1: นาคสวรรค์ มีหน้าที่เฝ้าวิมาน. หรือเป็นบริวารของเทวดา ส่วนใหญ่เป็นพญานาคในตระกูลวิรูปักษ์ หรือตระกูลสีทอง และเอราปถ หรือตระกูลสีเขียว เพราะถือว่าเป็นนาคตระกูลสูง เนื่องจากทำกุศลเอาไว้มาก นาคเหล่านี้นอกจากต้องเฝ้ารักษาวิมาน เป็นบริวารของเหล่าเทวดาแล้ว ยังมีหน้าที่เป็นพาหนะของเหล่าเทวดาต่างๆอีกด้วย มีถิ่นอาศัยบนสวรรค์ชั้นจาตุมหาราชิกา

2: นาคกลางหาว มีหน้าที่ให้ลม ให้น้ำ ควบคุมธรรมชาติ ส่วนใหญ่เป็นพญานาคในตระกูลเอราปถ หรือตระกูลสีเขียว และฉัพพยาปุตตะ หรือตระกูลสีรุ้ง นาคกลางหาวนี้ มีหน้าที่บันดาลฟ้าฝน ควบคุมบังคับลมฟ้าอากาศ และความเป็นไปของธรรมชาติทั้งมวล เชื่อว่าปีไหนน้ำน้อย หรือมีภาวะแห้งแล้ง ก็ล้วนเกิดจากนาคไม่ให้น้ำนั่นเอง นาคกลางหาวนั้น เชื่อว่ามีถิ่นอาศัยอยู่บนท้องฟ้า

3: นาคโลกบาล มีหน้าที่รักษาแม่น้ำลำธาร ท้องทะเล และมหาสมุทรต่างๆ ส่วนใหญ่เป็นพญานาคตระกูลฉัพพยาปุตตะ หรือตระกูลสีรุ้ง และกัณหาโคตมะ หรือตระกูลสีดำ นาคเหล่านี้มีถิ่นที่อยู่ตามแม่น้ำ ท้องทะเล พิภพบาดาลต่างๆ หรือแม้กระทั่งใต้ดิน มีหน้าที่ปกปักรักษา คุ้มครองแหล่งน้ำต่างๆ รวมถึงผืนดินอีกด้วย

4: นาครักษาขุมทรัพย์ มีหน้าที่รักษาสมบัติในถ้ำ ของเก่าแก่ต่าง ๆ หรือสิ่งล้ำค่าที่อยู่ในดิน ส่วนใหญ่เป็นพญานาคในตระกูลกัณหาโคตมะ หรือตระกูลสีดำ เพราะเชื่อว่านาคเหล่านี้ ยังมีกิเลสอยู่มาก มีนิสัยหวงแหนสมบัติ ยอมพลีชีพได้ เพื่อสิ่งที่ตนเฝ้ารักษาอยู่ ส่วนใหญ่มีถิ่นอาศัยอยู่ในถ้ำลึก จึงพบได้น้อย ทั้งยังมีขนาดใหญ่ที่สุดกว่านาคทั้งมวล

.....ยังมีอีกความเชื่อที่ว่า พญานาคส่วนใหญ่ ล้วนต้องการมาเกิดเป็นมนุษย์ เนื่องจากถือว่าเป็นการหลุดพ้นจากเดรัจฉาน และสามารถเข้าสู่ร่มผ้ากาสาวพัตร์ได้ เพราะนาคส่วนใหญ่ฝักใฝ่ในพระศาสนา แต่ก็มีพญานาคอีกจำพวกหนึ่ง ที่เป็นกึ่งเทวดา อาศัยอยู่บนสวรรค์ อยู่ในภพภูมิที่สูงกว่ามนุษย์อยู่แล้วก็มี

.....นอกจากนั้นยังมีความเชื่ออีกว่า พญานาคที่สิ้นอายุขัย แล้วมาเกิดเป็นมนุษย์นั้นมีอยู่จริง บางคนระลึกชาติถึงตอนยังเป็นพญานาคได้ บางคนมีจิตสัมผัสถึงเชื้อสายเก่าก่อนของตนเองได้ และบางคนสามารถนิมิตเห็นพญานาคได้เป็นต้น